Ντοκιμαντέρ στις Φυλακές: Πες Μου Μια Ιστορία

Ιστορίες ανείπωτες. Ιστορίες τόσο σημαντικές που δεν γίνεται να μην αγγίξουν οποιονδήποτε τις μάθει. Ιστορίες ανθρώπων που σε νεαρή ηλικία έκαναν λάθος επιλογές, πήραν λάθος αποφάσεις και βρέθηκαν στο δρόμο της επιμόρφωσης και της επανένταξης στο Ειδικό Κέντρο Κράτησης Νέων Αυλώνας.

Αυτές τις ιστορίες ήθελε να διηγηθεί το Exile Room, αλλά όχι υπό τη δική του οπτική γωνία. Στόχος ήταν να εκπαιδευτούν οι κρατούμενοι στο βασικό λεξιλόγιο του ντοκιμαντέρ, ώστε υψώνοντας τις κάμερες να πουν μόνοι τους τις δικές τους ιστορίες. Το πρωτοποριακό αυτό πρόγραμμα, με τίτλο “Πες Μου Μια Ιστορία” διήρκεσε δέκα μήνες, από το Μάρτιο μέχρι το Δεκέμβριο του 2017 και έκανε το πρώτο βήμα στην έναρξη ενός σημαντικού διαλόγου ανάμεσα στους κρατούμενους και στην ευρύτερη κοινωνία.

Συνοδοιπόρος σε αυτή την κινηματογραφική αποστολή στάθηκε ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος, ο βασικός εκπαιδευτής του προγράμματος, που εκτός από πλούσια σκηνοθετική εμπειρία, διαθέτει και πολυετή πείρα στη διδασκαλία. «Εκτιμώ πολύ τη δραστηριότητα του Exile στο χώρο του ντοκιμαντέρ και γενικότερα της οπτικοακουστικής εκπαίδευσης,» είπε σε μια πρόσφατη συνομιλία. «Παρακολουθώ τις εκδηλώσεις του και έχω την χαρά να γνωρίζω τη Βάλερυ, τη Δέσποινα και το Θανάση προσωπικά και τους ευχαριστώ πολύ για την πρόταση». Κάπως έτσι, οι δρόμοι του Exile Room και του Δ. Κουτσιμπασάκου συναντήθηκαν.

Βασική θέληση και των δύο ήταν, στα πλαίσια της παρέμβασης του ΚΕ.Θ.Ε.Α. Στροφή, να δώσουν τα ηνία στους ίδιους τους κρατούμενους ώστε να έχουν τον πλήρη έλεγχο του αποτελέσματος. Πριν όμως καταπιαστούν πρακτικά με την κινηματογράφηση, έπρεπε να έρθουν σε μια θεωρητική επαφή με το αντικείμενο. «Ήταν μια πολύ δυνατή εμπειρία σε όλα τα επίπεδα,» λέει ο Δ. Κουτσιαμπασάκος. «Κατ’ αρχάς αυτό που σε συγκλονίζει είναι το πόσο έξυπνα, ευαίσθητα και με δυνατότητες είναι τα περισσότερα παιδιά. Ο τρόπος που αντιλαμβανόταν και επεξεργάζονταν τα ερεθίσματα του μαθήματος ήταν απίστευτος. Μια τόσο δυνατή εμπειρία διδασκαλίας μέσα σε κέντρο κράτησης σίγουρα βάζει οποιονδήποτε σε σκέψεις σχετικά με το τί τους οδήγησε στη φυλακή, ποιες είναι οι βαθύτερες κοινωνικές αιτίες και πώς μπορούν να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσής τους».

Ο εκπαιδευτής έπρεπε να κεντρίσει το ενδιαφέρον των κρατουμένων, καθώς μόνο τότε θα μπορούσε να τους μεταδώσει την αγάπη του για τον κινηματογράφο αλλά και τα θεωρητικά εφόδια για να κινηματογραφήσουν οι ίδιοι τις ιστορίες τους. «Προσπάθησα να απλοποιήσω κάποια πράγματα δίχως όμως να χάσουν την ουσία τους,» εξηγεί ο σκηνοθέτης. «Απ’ την άλλη, ήθελα το μάθημα να είναι συμμετοχικό και να προξενεί το ενδιαφέρον σε όλους. Θέλω να πιστεύω ότι κατάφερα να την κερδίσω την εμπιστοσύνη τους γιατί τα παιδιά κατάλαβαν αμέσως ότι δεν είχα καμιά υστεροβουλία ή κάτι να κρύψω. Ίσα-ίσα ήρθα να τους μιλήσω για πράγματα που τους ενδιαφέρουν με ένα διαφορετικό τρόπο».

Αφού οι θεωρητικές εισηγήσεις ολοκληρώθηκαν με επιτυχία, τα παιδιά έπρεπε να ξεκινήσουν την κινηματογραφική αποτύπωση των αφηγήσεων τους. Η διαδικασία των γυρισμάτων ήταν μια περιπέτεια, καθώς το πρόγραμμα δεν είχε το δικαίωμα να κινηματογραφήσει εκτός του χώρου όπου λειτουργούσε η παρέμβαση του ΚΕ.Θ.Ε.Α. Στροφή, εκτός κι αν ζητούσε ειδική άδεια. «Παρά τους εύλογους περιορισμούς σχετικά με τους χώρους και τα λοιπά, τα παιδιά έδειξαν μεγάλη φαντασία και ωριμότητα,» λέει ο Κουτσιαμπασάκος. Όσον αφορά το μοντάζ, η συμβολή του Χρήστου Γιαννακόπουλου και του Γιώργου Σαβόγλου ήταν κρίσιμη, οι οποίοι καθοδήγησαν τα παιδιά με επιτυχία.

Το πρόγραμμα ήταν μια πρώτη προσπάθεια να ξεκινήσει ένας διάλογος πάνω σε ζητήματα περιθωριοποίησης και εγκλεισμού, να καταρριφθούν στερεότυπα και να τονιστεί η ανάγκη επανένταξης στο κοινωνικό σύνολο. «Όταν βλέπεις τις ταινίες των κρατουμένων και αφουγκράζεσαι τους προβληματισμούς τους καταλαβαίνεις πως τα παιδιά αυτά αξίζουν μια δεύτερη ευκαιρία,» καταλήγει ο εκπαιδευτής. Ας κάνουμε λοιπόν ότι μπορούμε για να βεβαιωθούμε ότι το μέλλον τους ανήκει.

Τα τέσσερα διμηνιαία εργαστήρια του προγράμματος «Πες μου μια Ιστορία» πραγματοποιήθηκαν υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου, ενώ ο Χρήστος Γιαννακόπουλος και ο Γιώργος Σαβόγλου έδωσαν στους συμμετέχοντες μια γεύση από μοντάζ. Ο σχεδιασμός και ο συντονισμός του προγράμματος έγινε από το Exile Room σε συνεργασία με το ΚΕ.Θ.Ε.Α. Στροφή και το Ε.Κ.Κ.Ν.Α.

Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

Δείτε ένα δείγμα από τις δουλειές των κρατουμένων: